Kampania „Zwykły kaszel czy objaw gruźlicy? Sprawdź!”

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny informuje, że 26 września rozpoczęła się kampania: „Zwykły kaszel czy objaw gruźlicy? Sprawdź!”. Głównym organizatorem kampanii jest Biuro Krajowe Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w Polsce we współpracy z Polskim Towarzystwem Chorób Płuc. 

Celem kampanii jest zwiększenie świadomości społecznej na temat gruźlicy – choroby, która mimo postępu medycyny wciąż stanowi istotne zagrożenie zdrowia publicznego. Drugim celem jest zachęcenie do konsultacji lekarskiej i wykonania prześwietlenia klatki piersiowej w przypadku długotrwałego kaszlu i innych objawów.  Działania kampanijne mają również na celu obalanie mitów i stereotypów związanych z gruźlicą oraz promowanie profilaktyki i wczesnej diagnostyki. 

Gruźlica jest chorobą bakteryjną wywoływaną przez bakterie Mycobacterium tuberculosis (prątki gruźlicy). Zachorowania na gruźlicę należą do najczęściej występujących chorób zakaźnych na świecie.

Drogi zakażenia i przebieg choroby

Gruźlica jest przenoszona głównie drogą kropelkową. Znacznie rzadziej do zakażenia dochodzi drogą pokarmową m.in. poprzez spożycie skażonego mleka zakażonej krowy, a także poprzez kontakt bezpośredni z uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi. Najczęstszym źródłem zakażenia są osoby chore na gruźlicę, w fazie prątkowania. Innym źródłem zakażenia są chore na gruźlicę zwierzęta np. chore krowy, które wydalają prątki m. in. z mlekiem. Okres wylęgania choroby jest trudny do określenia. Bakterie po wniknięciu do organizmu zostają w większości wypadków wyeliminowane, jednakże część z nich może pozostać w stanie uśpienia w organizmie zakażonej osoby, nie powodując objawów chorobowych. Na skutek aktywacji bakterii poprzez spadek odporności w wyniku np. niedożywienia może dojść do rozprzestrzenienia się prątków gruźlicy w całym organizmie, a następnie rozwój choroby w zajętych narządach lub tkankach. Najczęstszą postacią choroby jest gruźlica płuc.

Gruźlica wielolekooporna (MDR)

Specyficzną odmianą choroby jest gruźlica wielolekooporna (MDR), w której stwierdza się oporność drobnoustrojów na co najmniej dwa najważniejsze leki stosowane w leczeniu skojarzonym, czyli izoniazyd i rifampicynę. Ponadto występuje też tzw. gruźlica XDR, która dodatkowo nie daje się leczyć co najmniej dwoma z pozostałych leków przeciwgruźliczych. Dlatego tak ważne jest skrupulatne przyjmowanie wszystkich zleconych przez lekarza leków we wskazanym przez niego okresie. W przeciwnym wypadku, tj. niesystematycznego lub zbyt krótkiego przyjmowania leków, leczenie nie jest skuteczne i prątki uodparniają się na nie.

Objawy

W przypadku zachorowania na gruźlicę objawy mogą być bardzo zróżnicowane. Mogą one mieć charakter ogólny (np. gorączka, osłabienie organizmu, brak apetytu, utrata masy ciała) lub miejscowy, w zależności od atakowanego narządu. Najczęstszym objawem gruźlicy płuc jest długotrwale utrzymujący się kaszel, ponadto mogą wystąpić duszności, bóle w klatce piersiowej czy krwotoki płucne. Niecharakterystycznymi objawami gruźlicy pozapłucnej mogą natomiast być obrzęki, bolesność ruchowa, powiększenie obwodowych węzłów chłonnych, upośledzenie funkcjonowania zaatakowanych narządów.

Szczepienia

Podanie jednej dawki szczepionki BCG przeciw gruźlicy chroni dziecko przed najcięższymi postaciami gruźlicy (gruźlica rozsiana i gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) i znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania na tę chorobę. Szczepienie BCG jest bezpłatne i obowiązkowe do 15 roku życia. Optymalnie powinno być przyjęte w pierwszej dobie życia dziecka lub przed wypisem z oddziału noworodkowego

Leczenie

Istniejąca szczepionka BCG ogranicza wprawdzie ciężkość przebiegu choroby, ma jednak dużo mniejsze znaczenie w ograniczeniu jej transmisji. W Polsce, zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych, obowiązkowe są szczepienia BCG wyłącznie niemowląt. Zwalczanie gruźlicy opiera się głównie na wykrywaniu osób, które mogą stanowić źródło zakażenia dla innych, i wdrożeniu leczenia z zastosowaniem długotrwałej kuracji z użyciem antybiotyków i chemioterapeutyków. Natomiast działania mające na celu eliminację zachorowań u zwierząt podejmuje się zgodnie z opracowywanymi przez sektor weterynarii programami zwalczania tej choroby.

Dla osób szczególnie narażonych na zachorowanie na gruźlicę przygotowany został Program Profilaktyki Gruźlicy. 

Czy program jest dla Ciebie

Tak, jeżeli:

• jesteś osobą dorosłą, u której dotychczas nie rozpoznano gruźlicy, ale miała bezpośredni kontakt z chorym na gruźlicę lub 
• jesteś osobą, u której stwierdzono przynajmniej jeden z następujących czynników ryzyka: bezrobocie, bezdomność, niepełnosprawność, obciążenie długotrwałą chorobą, uzależnienie od alkoholu lub narkotyków.

Programem objęte są osoby, które dokonały wyboru pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej i samodzielnie zgłoszą się do gabinetu pielęgniarki.

Cel programu

• zmniejszenie wskaźnika zachorowalności na gruźlicę,
• objęcie wczesną opieką świadczeniobiorców chorych na gruźlicę,
• zmniejszenie wskaźnika śmiertelności na gruźlicę,
• podniesienie świadomości społecznej poprzez edukację zdrowotną
• zwiększenie dostępności do świadczeń pielęgniarki środowiskowej oraz poradni specjalistycznych – gruźlicy i chorób płuc. 

Kto i gdzie realizuje program?
Program profilaktyki gruźlicy realizowany jest przez wszystkie pielęgniarki POZ.

Jak się zgłosić?
Żeby wziąć udział w programie, zgłoś się do pielęgniarki POZ, do której złożyłeś deklarację wyboru.

Co Cię czeka w ramach programu?
Pielęgniarka POZ przeprowadzi z Tobą wywiad zdrowotny, wypełni ankietę, a następnie przeprowadzi edukację zdrowotną.

Jeżeli w ankiecie uzyskasz:

• 10–24 punktów, to jesteś osobą z grupy podwyższonego ryzyka zachorowania.

Pielęgniarka POZ przekaże pisemną informację o wynikach przeprowadzonej ankiety Twojemu lekarzowi POZ. Wskaże Ci tryb dalszego postępowania, m.in. konieczność zgłoszenia się do lekarza POZ celem dalszej oceny stanu zdrowia.

• 1–9 punktów, to jesteś osobą z grupy umiarkowanego ryzyka zachorowania.

Pielęgniarka POZ nie zakwalifikuje Cię do dalszej diagnostyki. Kolejny raz możesz wziąć udział w ankiecie po 24 miesiącach od daty ostatniego badania.